Je innerlijke criticus heeft niet altijd gelijk!

Wat is zelfvertrouwen?

Van Beveren: “Zelfvertrouwen hangt nauw samen met je zelfbeeld. Hoe denk je over jezelf? Ben je trots op wat je doet en wie je bent? Zelfvertrouwen heeft betrekking op alle domeinen in het leven en dat maakt het soms complex. Je kunt je bijvoorbeeld heel onzeker voelen op school of op je werk, maar je wel heel goed voelen bij je vrienden of familie.”

Welke rol speelt de kindertijd in de ontwikkeling van ons zelfvertrouwen?

Volkaert: “Zelfvertrouwen wordt voor een stuk aangestuurd door aangeboren factoren, maar de omgeving waarin je werd grootgebracht, speelt zeker ook een grote rol. Bij kinderen die opgroeien met weinig of geen aanmoedigende feedback, is het risico aanwezig dat ze later minder zelfvertrouwen hebben.”

Van Beveren: “Aangemoedigd worden is inderdaad heel waardevol: onvoorwaardelijke steun van je ouders of leeftijdsgenoten legt de basis voor een goed zelfbeeld. Uiteraard moeten complimentjes wel realistisch zijn, ze moeten aansluiten bij de prestaties of kwaliteiten van het kind.”

Volkaert: “Er zijn gelukkig meerdere figuren die een positieve rol kunnen spelen in de ontwikkeling van je zelfvertrouwen. Een geïnteresseerde leerkracht bijvoorbeeld.”

Wat zijn de gevolgen van een negatief zelfbeeld?

Volkaert: “Een positief zelfbeeld maakt dat je niet bang bent voor nieuwe situaties. Daardoor kom je automatisch meer in contact met tegenslagen, waardoor je ook beter leert relativeren. Je zult de oorzaak van een mogelijke mislukking niet meteen bij jezelf leggen, maar toeschrijven aan externe factoren waar je geen controle over hebt. Met een negatief zelfbeeld daarentegen sta je minder open voor nieuwe ervaringen, waardoor je deze vaardigheden trager of helemaal niet aanleert. Je legt de verantwoordelijkheid voor fouten of mislukkingen steeds bij jezelf en dat heeft uiteraard een groot effect op je ontwikkeling.”

Hoe wordt een negatief zelfbeeld in stand gehouden?

Volkaert: “Er is nooit één oorzaak. Maar als je vaak te horen krijgt dat je gedrag niet oké is, of dat je niet oké bent als persoon -bijvoorbeeld dat je niet zo slim bent- draagt dit bij aan een negatief zelfbeeld. Op den duur denk je dat zo bent en dat je er niets aan kunt veranderen.”

Kun je zelfvertrouwen ook verliezen?

Volkaert: “Natuurlijk, denk maar aan een relatiebreuk. Je verkeerde misschien in de veronderstelling dat jullie een geweldig leven hadden, maar plots word je verlaten voor iemand anders. Dan is het perfect normaal om aan jezelf te beginnen twijfelen. Maar hoe je verder reageert, hangt helemaal samen met de buffer die je al hebt, hoe snel je zoiets kunt plaatsen.”

Van Beveren: “Het is zelfs niet slecht om af en toe uit evenwicht gebracht te worden. Het maakt je weerbaarder.”

Hoe doorbreek je de negatieve gedachtenstroom?

Van Beveren: “De hersenen vormen een netwerk van paden die bepalen hoe we de werkelijkheid zien. Mensen met een negatief zelfbeeld, gebruiken heel vaak de ‘negatieve’ paden, ze kijken met een negatieve blik. Daardoor interpreteren ze de realiteit op een negatieve manier. Zélfs als ze iets goed hebben gedaan, vinden ze nog redenen om zichzelf waardeloos te vinden, of om succes toe te schrijven aan toeval. Die negatieve paden worden op den duur autosnelwegen. Om dit patroon te doorbreken, moet je een afslag vinden en nieuwe, positieve paden aanmaken. Die zijn al aanwezig, maar meestal zijn het nauwelijks gebruikte zandwegen. Als je die verwaarloosde zandwegen vaker gaat bewandelen en meer aandacht schenkt aan het positieve, zullen ze na verloop van tijd ook breder en groter worden.”

Hoe kun je leren om milder te zijn voor jezelf?

Volkaert: “Als je negatieve gedachten hebt over jezelf, probeer die gedachten dan eens te projecteren op een goede vriendin. Of als een vriend of vriendin gekwetst is, onthoud dan hoe je je daarbij voelt. Die empathie, probeer ze eens toe te passen op jezelf? Iedereen maakt fouten, iedereen heeft recht op mildheid.”

Van Beveren: “Als je altijd maar kritiek op jezelf blijft hebben, is daar geen ruimte voor.”

Volkaert: “Maar je moet je ook niet met hand en tand verzetten tegen negatieve gedachten. Je mag ze opmerken, maar tegelijk moet je steeds voor ogen houden dat het heel menselijk is om je zo te voelen. Het maakt deel uit van het menszijn.”