Ik als ouder

Hoe jong of hoe oud je bent, of je er nu met twee, alleen of met meerdere voorstaat, of er sprake is van bloedverwantschap of niet … Ouder word je vanaf het ogenblik waarop je onvoorwaardelijk een relatie van liefde aangaat met je kind en je je verantwoordelijk voelt voor je kind (of het nu al geboren is of niet).

Het is normaal dat het verantwoordelijkheidsgevoel je overweldigt. Of je kinderen nu groot of klein zijn, dichtbij of ver weg, je kan nooit ‘zomaar’ de deur achter je dichttrekken. Je verliest een beetje vrijheid, en je wordt wél belangrijker dan ooit tevoren.

Want voor je kind ben je dé persoon waar hij/zij altijd op kan rekenen. Vandaag, morgen en volgend jaar. Omgekeerd is jouw kind(je) voor jou onvervangbaar en zal jij alles doen zodat het niets tekortkomt.

Verder houdt ouderschap meer in dan het grootbrengen van je kind(eren) alleen. Het gaat ook over alles wat invloed heeft op hoe je je kind opvoedt. Wie ben jij, als persoon? Wat vind je belangrijk in je leven? Niet alleen voor je kind, maar ook voor jezelf? En, hoe gaat het er op andere vlakken aan toe in je leven? Hoe ga jij om met veranderingen en hindernissen?

• Allereerst is elke ouder uniek. Je temperament, het hebben van een relatie en je eigen geschiedenis ... Het speelt allemaal een rol in jouw manier van opvoeden. Elke ouder brengt zijn kinderen op zijn eigen manier groot.
• Je leven bestaat uit meer dan je kind alleen. De relatie met je partner, de balans tussen werk en gezin, je financiële situatie, je sociale contacten ... Die beïnvloeden jouw mogelijkheden om je kind groot te brengen. Bijvoorbeeld: als je een productieve werkdag achter de rug hebt, zal je ’s avonds meer energie hebben om naar je kind te luisteren.
• Hoe jij tijdens je leven geleerd hebt om met veranderingen en obstakels om te gaan heeft ook heel veel effect op hoe jij je kinderen zal grootbrengen.

Voor kersverse ouders is het wennen om de overgang naar een gezin te maken. Alles is nieuw. De eerste weken met de baby erbij zijn een hele grote uitdaging. Hierbij komen ook ingrijpende veranderingen op je pad: voortdurende zorg, extra financiële verantwoordelijkheden, lichamelijke veranderingen bij de vrouw (vaginaal vocht- en urineverlies, pijn in en rond de vagina ...) en minder tijd voor andere relaties. Dit gaat gepaard met een heleboel twijfels en extra zorgen.

Heel wat (kersverse) ouders twijfelen bijvoorbeeld over of en wanneer er een tweede kindje komt. Misschien wil je dit niet meer of ben je niet meer zeker over hoeveel kinderen je wil. Of heb je hierover een ander idee/andere wens dan je partner? Met andere woorden, je gezinsplanning vraagt ook tijd en ruimte.

Dit alles zorgt ervoor dat mannen en vrouwen zich emotioneel niet altijd op en top voelen het eerste jaar na de geboorte van de baby. Als vrouw, maar ook als man, kan je vlugger huilen, je onzeker en angstig voelen of juist heel blij en gelukkig zijn. Anderen kunnen niet meer genieten van activiteiten die ze anders wel aangenaam vinden en zijn prikkelbaar. Nog anderen voelen zich gespannen en piekeren veel.

Deze ups en downs en het feit dat je je heel kwetsbaar voelt, zijn normaal de eerste twee weken na de zwangerschap. Als die gevoelens van somberheid en lusteloosheid langer aanslepen, is het belangrijk dat je hulp zoekt. Dat kan op wolkinmijnhoofd.be! Ook hier ben je niet alleen, 1 op de 5 vrouwen heeft emotionele klachten in de periode van de zwangerschap tot wanneer de baby 12 maanden oud is.

Besef dat de perfecte ouder niet bestaat. Dat hoeft ook helemaal niet. Het ouderschap is een groeiproces waarbij je tijd nodig hebt om te groeien in die ouderrol. Opvoeden doe je met vallen en opstaan. Daarbij is elk kind anders en heeft het zijn eigen noden. Wat bij het ene kind kan, is bij het andere soms geen goed idee. Geen enkele gezinssituatie is trouwens dezelfde. Elk gezin kampt met specifieke problemen die het moeilijk maken om de ouder te zijn die je zou willen zijn. Fouten maken mag en is onvermijdelijk. Dat maakt deel uit van het groeien als ouder.

Vroeger leerden volwassenen hoofdzakelijk van de ene op de andere generatie wat ze moesten weten over het opvoeden van hun kinderen. Tegenwoordig bestaat er ook een overaanbod aan boeken, sites, blogs, instagram-accounts en zoveel meer met opvoedingstips, verhalen en adviezen. Dit kan verwarrend zijn, misschien weet je wel helemaal niet meer wat te doen?

Het is verrijkend om een vertrouwensfiguur te hebben met wie je jouw zorgen over het ouderschap kunt bespreken. Kinderen grootbrengen is effectief een heel karwei. Voor hun mentale gezondheid zijn er volgens professor ontwikkelingspsychologie Maarten Vansteenkiste drie psychologische basisbehoeften waaraan je als ouder tegemoet ‘moet’ komen: autonomie, verbondenheid en competentie.

Het komt erop neer dat je kind allereerst zichzelf moeten kunnen zijn en dat het dit gevoel ook heeft (autonomie). Ten tweede heeft het kind warmte nodig en ben jij als ouder altijd beschikbaar om te luisteren en fysiek nabij te zijn, door bijvoorbeeld knuffels te geven (verbondenheid). Ten derde ‘moet’ het kind het gevoel hebben dat alles lukt en niet mislukt. Jij als ouder stimuleert dit door je kind te steunen in wat hij/zij doet en schouderklopjes aan te reiken (competentie).

Elke ouder heeft binnen zijn/haar mogelijkheden de ruimte om dit zelf in te vullen. Het toepassen van deze behoeftes vraagt tijd en creativiteit. En dat leidt tot onzekerheid. “Zou ik borst- of flesvoeding geven? Investeer ik in die warme winterjas of eerder in een leuke hobby? Mag je een vijftienjarige ‘s avonds laat alleen over straat laten gaan? Een jongen wel, een meisje niet? Vanaf welke leeftijd mag het lief blijven slapen?”

Je wil het als ouder graag goed doen. Bij bovenstaande onzekerheden heb je vaak de nood jezelf te vergelijken met anderen. Je zoekt mama’s en papa’s op die hetzelfde meemaken als jij. Je vraagt je af of ze het misschien beter doen en of jouw manier goed genoeg is. Weet dat andere ouders ook onzeker zijn. Dat ontdek je misschien pas als je met hen praat over de problemen die je tegenkomt. Want aan de oppervlakte (vb. social media) laat niemand graag zien dat het niet altijd rozengeur en maneschijn is.

Mama's of papa's die goed voor hun baby kunnen zorgen, denken vaak dat de rest van de opvoeding, na een paar jaar, ook wel vanzelf zal gaan. Niets is minder waar. Het grootbrengen van kinderen roept een heleboel (on)aangename emoties en positieve/nare gedachten op. Je ervaart geluk, vermoeidheid, een gevoel van onbeschrijfelijkheid, verantwoordelijkheid, moeder- en vadergevoel, onzekerheid … enz. Daarbij zorgt de intensiteit en de snelle afwisseling van de emoties eveneens voor verwarring bij ouders.

Wat je denkt of voelt, heeft invloed op je ouder-zijn. De meest voorkomende en herkenbare oorzaken voor onaangename emoties en gedachten zijn de volgende:

1. Bij mama’s is de grootste zorg in de eerste maanden na de bevalling het gebrek aan steun van de partner in het huishouden. Hierdoor krijgen heel veel mama’s het gevoel dat ze er alleen voor staan.
2. Het grootbrengen van kinderen confronteert je met een gevoel van teleurstelling. Voor heel veel ouders is het ouderschap niet zo betekenisvol als ze gedacht of gehoopt hadden. Vaak wordt ouderschap dan ervaren als een wirwar van liefde, frustratie, opoffering van je leven, plezier en verdriet.
3. Door de confrontatie met het anders zijn van je kind, kan je bij jezelf botsen op lastige gevoelens. Niet ieder kindje kan je makkelijk voeden of is een goede slaper. Soms lijkt je kind ontroostbaar en kan dit tot frustraties leiden waarbij mama’s en papa’s zich gaan afvragen of ze wel een goede ouder zijn. Kinderen kunnen soms erg boos op hun ouders zijn, ze kunnen je bezorgd maken en maken je bij momenten verdrietig.
4. Elke nieuwe ontwikkelingsfase van je kind stelt andere eisen en twijfels aan de ouders: kinderen leren wat ze tegen hun ouders kunnen gebruiken. Het kind dat heeft leren lopen, kan weglopen. Het kind dat praat kan nee zeggen of weigeren antwoord te geven. Het kind dat heeft leren lezen, weet nu meer en beter.
5. Je kan als een vervelende ouder overkomen voor je kinderen wanneer jij ervoor wil zorgen (nu even opruimen, want we gaan eten), veiligheid wil bieden (daar mag jij niet aankomen), en je grenzen wil stellen (je komt om 1 uur ’s nachts thuis).
6. Je eigen kind roept soms sterke herinneringen op aan je eigen opvoeding. Elke ouder is ook kind van zijn ouders. Op moeilijke momenten kunnen die opvoedingspatronen, zoals hard straffen, de bovenhand nemen. Ergens wil je een nieuwe opvoeding uitvinden naast, beter dan of identiek aan die van je eigen ouders. Maar het is normaal als dat niet altijd lukt.

Bij het krijgen van je baby, krijg je ook een nieuwe identiteit. Van zelf kind zijn, word je nu ook mama of papa. Vrouwen zijn niet meer enkel vrouw, maar worden moeder. Ditzelfde geldt voor mannen die vader worden. Daarbij heeft je nieuwe identiteit ook invloed op je relatie met je partner en verschijnt er een nieuw soort relatie met je ouders: zij worden nu grootouders.

De identiteit van ouder zorgt ervoor dat je meteen een nieuwe rol in je leven opneemt. De grootste uitdaging hierbij is de balans vinden om je nieuwe rol als ouder een plaats te geven naast je andere rollen die je gewoon was op te nemen. Hoe ga ik mijn netwerk onderhouden en hoe blijf ik goed omringd? Bijvoorbeeld: het contact met vrienden die geen kinderen hebben, is veranderd. “Zij doen nu allerlei toffe dingen die we vroeger samen deden, maar ik zit hier tussen de luiers … Dat vind ik toch lastig.” De focus van je leefomgeving ligt daarnaast ook continu op baby's. “Is er enkel nog contact met mensen die ook een baby hebben en er wordt over niets anders dan baby’s gesproken?”

Hierbij is het belangrijk dat je durft aan te geven aan je netwerk hoe je je hierbij voelt en je twijfels hebt. Langs de andere kant komen er ook een heleboel nieuwe mensen in je leven. Zo kunnen de ouders van klasgenootjes bijvoorbeeld vrienden worden.

De opdracht is dus je sociale leven en eigen doelen bij te sturen als je een kindje op de wereld zet. Je zal moeten zoeken naar een balans tussen je werk en je gezin, je financiële doelen veranderen hoogstwaarschijnlijk (Hoe zorg ik dat ik nu ook nog de opvang van de kinderen kan betalen?), je wil tijd maken voor je kindje én je partner en op sociaal vlak kan je niet alles meer doen zoals voordien … Het zal erop aankomen je ouderrol te omarmen en ook te aanvaarden. Probeer te aanvaarden dat je nu deze rol met alle andere rollen (partner, werknemer, collega, man/vrouw …) combineert. Het is normaal dat deze rollen soms botsen.

Je kan niet meer alles doen zoals je vroeger deed. Daarom moet je keuzes maken. Denk bij jezelf na wat jij als ouder belangrijk vindt om op in te zetten. Stel zelf je prioriteiten: je kan niet tegelijkertijd de beste werknemer, de liefste partner, de leukste mama/papa en de gezelligste vriend(in) zijn. Bij het stellen van die prioriteiten mag en moet je mild zijn voor jezelf. Dat betekent dat je tegen jezelf zegt “ik doe mijn best” en je je dus niet schuldig hoeft te voelen bij het maken van keuzes.

Het is belangrijk dat je hierbij je eigen ruimte en autonomie bewaakt. Want het risico bestaat dat je alleen met je kind bezig zal zijn. Als je goed voor jezelf zorgt en je je beter in je vel voelt, krijg je meer energie voor je kind en het ouderschap. Plan leuke dingen in voor jezelf, dat is helemaal niet egoïstisch! Inspiratie nodig? Maak de oefening Me Time.

De adolescentie brengt sterke veranderingen in je rol als ouder met zich mee. Het komt erop neer dat je een nieuw soort relatie met je puber moet aangaan. Zo moet je hen begeleiden in hun vrijheid en geleidelijk aan de controle over hen loslaten. Laat dit net het moeilijke zijn: je moet je kinderen leren loslaten nadat je al die jaren zo dicht bij hen stond. Je moet erop vertrouwen dat je gehecht blijft met je kind, ook al maakt hij/zij andere keuzes en moet je hem/haar delen met anderen. Ze willen de wereld in en gaan experimenteren op het vlak van relaties, seksualiteit en drank en drugs. Dit loslaten kan stress, angst, onaangename gevoelens enz. met zich meebrengen.

Het feit dat er meer en meer conflicten ontstaan tussen tieners en ouders vergemakkelijkt het ouderschap in de adolescentie ook niet. Dat weegt emotioneel op je. Daarbij bestaan er voor ouders van tieners minder hulpbronnen of hulpplaatsen dan voor ouders met jonge kinderen, waar je terecht kan met al je vragen of onzekerheden.

Het allerbelangrijkste wat je kan doen bij alle bovenstaande uitdagingen is jezelf goed omringen.

Aarzel niet om hulp te vragen of om informatie op te zoeken, ook bij kleine dingen. Het kan ervoor zorgen dat jij net 5 minuten langer onder de douche kan staan, of even tijd hebt om naar een aflevering van je serie te kijken. Hulp vragen kan zowel voor praktische zaken als voor het bespreken van je twijfels en zorgen. Zo krijg je de bevestiging dat je goed bezig bent, erkenning voor je ‘harde werk’, ondersteuning van je emoties en kan je beter omgaan met de stress die bij het ouderschap hoort. Bepaal hierbij zelf wanneer bezoek of hulp welkom is.

Naast het vragen en aanvaarden van hulp van mensen door wie je je graag laat omringen, is praten met andere ouders en mensen in je omgeving ook heel belangrijk. Praat over wat je bezighoudt met iemand met wie je je gevoelens kan delen. Als ouder heb je nood aan een luisterend oor. Iemand die aandacht schenkt aan al je emoties, moeilijkheden en onzekerheden. Het kan deugd doen om samen met iemand te denken over een mogelijke aanpak van je problemen rond je kinderen. Denk hierbij aan waardevolle en open gesprekken met je partner, met vrienden of vriendinnen, je ouders of schoonouders. Wil je meer professionele hulp? Scroll dan naar boven tot ‘Steun of hulp nodig’!