De bouwblokken van geluk

Zangers, kunstenaars, (toog)filosofen … Ze hebben allemaal geprobeerd om geluk op een heldere manier te omschrijven. Vaak levert dat mooie en boeiende inzichten op. Maar niet iedereen voelt zich altijd aangesproken.

Want misschien denk je dat geluk niet voor jou is weggelegd? Dat het iets voor andere mensen is? Dat je te veel hebt meegemaakt om nog maar aan geluk te durven denken …

Dat is jammer, want iedereen heeft recht op een gelukkig bestaan! En iedereen kan zijn of haar geluk ook een stuk in eigen handen nemen.
Het klopt uiteraard dat je achtergrond, de dingen die je meegemaakt hebt, je financiële situatie … een deel van je geluk bepalen. Daar kunnen wij nu samen jammer genoeg weinig aan veranderen. Daarom kijken we hier naar die delen van geluk waar we wél zelf mee aan de slag kunnen.

Wetenschappelijk onderzoek leert ons namelijk alsmaar meer over de onderdelen waaruit geluk bestaat. Die ‘onderdelen’ noemen we hier de bouwblokken van geluk. Samen vormen ze de geluksdriehoek:

• Je goed voelen
  Het bouwblok ‘je goed voelen’ staat stevig als je je in evenwicht voelt. Het gaat over positieve gevoelens ervaren en koesteren: je blij voelen, enthousiast zijn over iets, hoop hebben, liefde voelen voor andere mensen of voor dieren, nieuwsgierigheid en interesse in dingen hebben, niet te streng zijn voor jezelf, genieten van het moment …
  Als je je goed voelt, ben je tevreden over je leven en ervaar je een innerlijke rust.
  Zelfs wanneer het wat minder gaat. Want negatieve emoties mogen er zeker ook zijn. We moeten er alleen mee leren omgaan.
• Goed omringd zijn
  Mensen voelen zich gelukkig wanneer ze het gevoel hebben verbonden te zijn met anderen en met de plek waar ze wonen, wanneer ze positieve relaties hebben, iets voor anderen betekenen en dankbaar zijn voor anderen.
  Er zijn voor elkaar doet de ander deugd, maar ook onszelf.
• Jezelf kunnen zijn
  Dit bouwblok gaat over jezelf (leren) kennen, om kunnen gaan met de steeds veranderende wereld, weten waar je voor staat en daarop inzetten, om kunnen gaan met tegenslagen, het accepteren van de zaken die je niet kan veranderen en met een positieve blik naar jezelf en de wereld kijken.

Perfect geluk bestaat natuurlijk niet en op moeilijke momenten zullen de blokken door elkaar worden geschud. Dan verlies je je balans of evenwicht. En dat is heel normaal. Hoe steviger je blokken staan, hoe beter ze hier tegen zullen kunnen. Hoe snel je je blokken weer op hun plaats krijgt, zegt meer over je veerkracht.

Meer weten over de bouwblokken van geluk?

Iedereen maakt dingen mee die de blokken wel eens door elkaar schudden. Het is dus zeker relevant om te kijken hoe we de balans kunnen bewaren.

Klopt. En dat betekent dus dat je pech kan hebben. Je geluk hangt namelijk voor een deel af van zaken waar je zelf niets aan kan doen (buiten manieren zoeken om daarmee om te gaan).
Het gaat onder andere over de volgende dingen:

• Je genen
  Je ouders kan je niet kiezen, zeggen mensen wel eens. Dat klopt en dat geldt zeker voor je genen. Want je wordt geboren met een lichaam waar je het mee moet doen. En dat lichaam heeft een aantal kenmerken. Een groot aantal van die kenmerken is min of meer vaststaand. Het vermogen om een soort van basisgeluk te ervaren is daar één van.
• Je omgeving
  Ook over de plek waar je geboren wordt, kan je niet beslissen. Opgroeien en leven op een veilige, welvarende plek zal ervoor zorgen dat je je sneller gelukkig voelt dan wanneer je moet (over)leven in een oorlogsgebied.
• Geld
  Maakt geld gelukkig? Geef deze vraag in via een zoekmachine en je krijgt ontelbaar veel resultaten. En het antwoord? Dat is een vervelende “ja en nee”.
  Mensen die weinig geld en middelen hebben, zullen wel degelijk gelukkiger worden wanneer ze over meer geld kunnen beschikken. Hun levenskwaliteit en geluk gaan dan sterk omhoog.
  Maar mensen die al veel of voldoende geld hebben, zullen niet gelukkiger worden van nóg meer geld op hun bankrekening.

Je zou dus kunnen zeggen dat deze zaken de bodem of basis van je geluksdriehoek vormen. Als die bodem niet zo stabiel is, zal je driehoek niet zo stevig staan.

Maar … dat betekent niet dat er geen driehoek is!
Een aanzienlijk deel van je geluk bestaat uit zaken waar je wél wat aan kan doen. Die zaken vormen je driehoek en daarmee gaan wij aan de slag.

We hebben het op deze website vooral over de dingen die je zelf kan doen om gelukkig(er) te zijn. De reflectievragen bij de geluksdriehoek helpen je op weg. Door de oefeningen die gekoppeld zijn aan die vragen te doen zal je alsmaar beter begrijpen waar geluk om draait: je krijgt meer ‘gereedschap’ om met het leven om te gaan. Welke gereedschappen zitten er in jouw ‘gereedschapskist’?

Hoe meer gereedschap je hebt, hoe groter de kans dat je gepast gereedschap zal kunnen inzetten bij een tegenslag. Werken aan je geluk, betekent dus ook dat je veerkrachtiger wordt. Lees daar meer over bij het thema veerkracht.

Weet wel dat het perfecte geluk niet bestaat. Je hoeft het dus ook niet na te streven. Gelukkig zijn mag dan wel wat werk vragen, het is niet de bedoeling dat de zoektocht je stress bezorgt ... Want zo word je ook niet gelukkig! Zorg, zoals altijd, voor een goede balans.

Het gevaar bestaat namelijk dat je pas gelukkig kan zijn wanneer het leven altijd rozengeur en maneschijn is. Als dat het geval is, zitten we allemaal met een (geluks)probleem. Want er gebeuren af en toe vervelende dingen en we voelen ons wel eens minder goed. De kunst van het gelukkig zijn zit ’m net in het feit dat je daarmee om kan gaan. En dus niet in het vermijden van vervelende situaties of gevoelens.

Werken aan je geluk betekent zorg dragen voor je hoofd en je lichaam, voor de mensen om je heen, voor de wereld en voor jezelf. In goede én in kwade tijden.

Goeie vraag, al zeggen we het zelf. Maar het antwoord is niet zo simpel en zal alweer een “ja en nee”- verhaal zijn.

Geluk is geen ‘status’ die je op je sociale media kan posten en die je elke dag verandert. Het is een staat van zijn: je bent het (niet) voor een langere periode. Wanneer het gaat over fijne gevoelens ervaren, bijvoorbeeld omdat we iets leuks aan het doen zijn, spreken we van genot en niet van geluk. Genieten is leuk, maar geluk is een stuk ruimer dan dat..

Geluk verandert niet zo rap. Wanneer je gisteren gelukkig was, zal je dat vandaag hoogstwaarschijnlijk ook zijn, zelfs als er deze ochtend iets erg vervelends gebeurde. Die vervelende gebeurtenis zal er natuurlijk wél voor zorgen dat je je op dit moment niet zo goed en niet zo gelukkig voelt. Maar je grotere geluksgevoel zal niet zo sterk aangetast zijn.
Een voorbeeld? Wanneer je snel een boodschap gaat doen en merkt dat je de voordeursleutel binnen liet liggen en daardoor je huis niet meer in kan, zul je niet staan dansen van het plezier en het geluk. Want het kost wel wat tijd en/of moeite om weer binnen te geraken. Maar is dat dan per se ongelukkig zijn? Of eerder boos, verdrietig, gefrustreerd, bang …? Want eens een familielid een reservesleutel komt brengen of de slotenmaker langskomt, zal je geluksgevoel zich ook weer snel herstellen..

Omdat je geluksgevoel niet enkel afhangt van hoe goed je je nu voelt, staat je nu niet gelukkig voelen dus niet per se gelijk aan ongelukkig zijn. Meer nog: gelukkige mensen kunnen omgaan met gevoelens van ongeluk, verdriet, pijn ... zonder dat dit ten koste gaat van hun geluksgevoel. Vandaar dat het bouwblok ‘je goed voelen’ niet alleen gaat over zoveel mogelijk positieve emoties ervaren, maar ook over het accepteren van en het kunnen omgaan met negatieve gevoelens.

Omgekeerd geldt dus ook dat je, als je ongelukkig bent, je dat voor een langere tijd bent. Even iets leuks doen of iets nieuws kopen, zal dat geluksgevoel niet (sterk) veranderen.
Inzetten en aan de slag gaan met alle bouwblokken van de geluksdriehoek, eventueel met hulp en steun van anderen, kan dat wel.

Opnieuw moeten we hier zeggen: “ja en nee” …
Onderzoek toont aan dat de 3 bouwblokken van geluk universeel zijn. De 3 blokken en bijbehorende competenties bepalen dus voor iedereen hun ‘geluk’.

Maar hoe groot of klein, schots of scheef, gelijkzijdig of gelijkbenig de driehoek is, dat verschilt natuurlijk van persoon tot persoon.

De ene persoon hecht bijvoorbeeld meer belang aan het bouwblok ‘jezelf kunnen zijn’, terwijl voor iemand anders ’goed omringd zijn’ het belangrijkste bouwblok is. Dat kan individueel bepaald zijn en wat afhangen van persoonlijkheid en interesses. Maar dat kan ook een cultureel gegeven zijn. Bepaalde culturen leggen sterk de nadruk op persoonlijke groei en ontwikkeling, terwijl andere net de gemeenschapszin op de voorgrond zetten.

Ook de manier waarop je je bouwblokken ‘invult’ (en hoe je de competenties inzet) verschilt van persoon tot persoon. We geven op deze website een heleboel mogelijkheden en oefeningen, maar de mogelijkheden zijn (bijna) eindeloos. Een voorbeeld: ‘Wat helpt je om je gedachten los te laten?’ Deze reflectievraag is voor ons allen van belang, maar hoe jij dat doet, dat kan verschillen. De ene mediteert, terwijl de ander graag gaat wandelen. Het ene is niet juist en het andere is niet fout. Het verschilt van persoon tot persoon. Wat wél belangrijk is, is dat je er effectief regelmatig op inzet en ermee bezig bent.

Misschien heb jij wel een lievelings(onder)broek die je geluk brengt? Of een gelukspoppetje als sleutelhanger, een gedroogd klavertje vier, een bepaald ritueel … Fijn! We nemen deze persoonlijke geluksbrengers zeker niet van je af.

Hier geven we wel graag enkele zaken mee die, volgens onderzoek, voor vele mensen een sterke bijdrage leveren tot hun geluk:

1. Investeer in ervaringen.
   Een aantal dingen hebben we nodig: denk maar aan die lievelings(onder)broek van daarnet. Of aan je fiets waarmee je naar het werk rijdt. Andere dingen hebben we niet écht nodig, maar verhogen wel onze levenskwaliteit. Dat kan gaan over een goed mes voor de amateurkok of een fantastische platenspeler voor de muziekliefhebber.
   Dingen hebben kan dus zeker prettig zijn, maar er blijken grenzen aan te zijn: we overschatten de mate van geluk dat zo’n nieuw, extra ding ons schenkt.
   
   In plaats van te investeren in dingen is het voor ons geluksniveau veel interessanter om in te zetten op ervaringen. Al die dingen blijven wat ze zijn en we worden ze toch maar gewoon. Ervaringen, daarentegen, zijn altijd anders en wennen daarom nooit. We zeggen wel eens dat aan alle mooie liedjes een einde komt en dat dat spijtig is. Maar net doordat er een einde aan komt, genieten we er zo van. Zorg daarom ook voor voldoende variatie in de dingen die je doet. Als je elke dag een vanille-ijsje eet, zal je dat niet meer bijzonder vinden. Wissel af en laat er wat tijd tussen: je ijsje zal je weer smaken! Hetzelfde geldt voor ervaringen.
   
   Vol verwachting wachten op een nieuw ding (een gadget, auto, wasmachine, radio, bed …) brengt vaak een fijne, positieve spanning teweeg. Wel, wanneer we uitkijken naar ervaringen (een vakantie, reis, activiteit, bezoek …) voelen we éxtra positieve emoties. Zelfs op voorhand hebben we er dus meer genot van!
   
   Mensen die letterlijk weinig dingen hebben, worden natuurlijk wél gelukkiger van dingen. Maar ook hun geluksniveau stijgt nóg harder na het hebben van ervaringen.
   
   
2. Proef de ervaring.
   Dit moeten we waarschijnlijk uitleggen …
   In het Engels spreken ze van savouring: uit de ervaring stappen om die vanop afstand te bekijken en ten volle te appreciëren.
   Het gaat over écht in het moment zijn en het plezier, genot, vreugde, enthousiasme … te proeven en dit op een actieve en bewuste manier.
   De ervaring delen met anderen en erover vertellen is een manier om dit te doen. Je zou ook een foto kunnen maken (een aandenken kan nooit kwaad), zodat je letterlijk met een andere lens naar de gebeurtenis kijkt. Een kleine kanttekening: wanneer je de foto maakt puur voor de foto, dan ben je waarschijnlijk net niét aan het savouren.
   
   De foto die je maakte kan achteraf dienen om terug te denken aan de gebeurtenis. Je kan het moment als een film afspelen en de emoties opnieuw ervaren.
   
   Moeilijk en hard werken is het niet en toch blijkt dit een enorm effect te hebben op ons geluksgevoel. En niet alleen op het moment zelf! Wanneer we vaak aan savouring doen, stijgt ons algemene geluksniveau.
   
   Er zijn jammer genoeg ook enkele zaken die dit tegen kunnen werken:
   
   - Focussen op de toekomst in plaats van op het moment zelf: “Straks is het gedaan.”; “Morgen moet ik weer gaan werken.” …
   - “Ik verdien dit niet.”
   - “Ik had er precies meer van verwacht.”
   - “Dit was het dan, het zal nooit meer zo goed worden als nu.”
   - “Hoe kan het nóg beter zijn?”
   
   Wees je bewust van deze soort gedachten en breng jezelf weer naar wat telt: het nu.
   Vind je dat moeilijk om te doen? Maak dan gebruik van je zintuigen.
   
   
3. Toon dankbaarheid.
   Misschien ben je hier al een oefening over tegengekomen op deze website? Dankbaarheid ervaren én uiten heeft enorme positieve gevolgen voor je geluksniveau.
   
   Het is niet moeilijk: schrijf gewoon iedere dag (of wat er voor jou haalbaar is) 5 dingen op waar je dankbaar voor bent en neem wat tijd om erbij stil te staan. Dat geeft je niet enkel op dat moment een goed gevoel, maar zet een hele hoop zaken in gang: mensen die dit doen geven aan zich in het algemeen gelukkiger te voelen, sporten vaker, hebben een beter huwelijk, leven gezonder en ga zo maar door. Werknemers die een woordje van dankbaarheid krijgen van hun baas doen hun job zelfs beter.
   
   Je kan je dankbaarheid uiten met een brief. Schrijf in die brief waarom je iemand dankbaar bent en wat deze persoon voor je betekent. Hou het daar niet bij en lever deze brief ook hoogstpersoonlijk af. Het zal het geluksniveau bij jullie beiden doen stijgen (volgens onderzoek zelfs tot wéken na het bezoekje)!
   
   
4. Ontdek de waarde van tijd.
   Heb je controle over je tijd en het gevoel om die dingen te kunnen doen die je écht wilt doen?
   Dan ben je rijk op het vlak van tijd.
   Alleen al het nadenken over je tijd en hoe je die kan invullen maakt gelukkiger. En in het algemeen zijn mensen die tijd veel geld waard vinden (en dus belangrijk vinden) gelukkiger dan mensen die enkel geld als drijfveer hebben.
   
   
5. Controleer je eigen gedachten.
   Heb jij controle over je gedachten of schiet het in je hoofd vaak alle kanten op? Je zou het kunnen beschouwen als je hoofd dat op wandel gaat. Die wandeling gaat dikwijls richting verleden of toekomst (het klopt dat dat in het geval van piekeren ook vaak het geval is).
   En dat is jammer, want we leven in het NU en in het HIER en niet in het gisteren en daar. Ons hoofd terugbrengen naar dat nu heeft alweer positieve effecten voor ons geluk.
   Mediteren kan een techniek zijn die je hierbij kan helpen (onder ‘zelf aan de slag’ vind je enkele apps).
   
   
6. Ga voor gezonde gewoontes.
   Je besefte het misschien nog niet, maar een aantal gezonde gewoontes aannemen heeft sterke positieve effecten op je geluksgevoel.
   De voedingsdriehoek staat je bij om een gezond eetpatroon aan te nemen. Hoe je je voelt, bepaalt ook je eetgedrag. De aanwezigheid van veel stresshormoon (cortisol) in je lichaam, kan er bijvoorbeeld voor zorgen dat je méér gaat eten en ook gemakkelijker naar suikerrijk voedsel grijpt. En ook emoties kunnen je eetgedrag sturen zonder dat je erbij stilstaat.
   De bewegingsdriehoek ondersteunt je om tot een gezonde beweegmix te komen.
   En ook voldoende slaap doet wonderen voor je geluk!

Gewoon, omdat het kan, krijg je hier gratis en voor niets nog enkele passende citaten mee. Want soms zit daar écht een vorm van waarheid in:

• Geluk kan je vermenigvuldigen door het te delen.
  Je hoeft geen wiskundige te zijn om hier iets aan te hebben.
  Want het klopt: het delen van lief en leed en verbonden zijn met mensen om je heen dragen sterk bij aan je geluksgevoel. Dit vind je terug in het bouwblok ‘goed omringd zijn’.
• Geluk is niet de afwezigheid van problemen, maar wel het vermogen om ermee om te gaan.
  De boodschap van deze website in één enkele zin …
  Problemen komen en gaan. Daar hebben we vaak geen vat op. Maar hoe we de balans bewaren, daar kunnen we wél iets aan doen.
• Geluk is geen eindstation, maar een manier van reizen.
  Geluk is inderdaad geen (eind)doel op zich. Het is iets waarin je de balans probeert te houden, ongeacht de richting die je uitgaat.
• Geen mens kan duizend dagen achtereen gelukkig zijn, zoals geen bloem duizend dagen achtereen kan bloeien.
  Dit Chinese gezegde stelt dat je inderdaad niet de hele tijd GELUKKIG moet zijn. Mindere momenten komen, en dat is oké.
• Gelukkig worden begint met de vraag: wat houdt mij tegen?
  De Boeddha spreekt hier eigenlijk over het bouwblok ‘jezelf kunnen zijn’. Wat heb je nodig om te groeien als persoon? Wat moet er gebeuren, zodat je je waarden en doelen nastreeft?
• Het geluk van het leven hangt af van de kwaliteit van je gedachten.
  We kunnen het hem niet meer vragen, maar volgens ons verwijst Marcus Aurelius hier naar het bouwblok ’je goed voelen’ en leren omgaan met vervelende gedachten. En niet per se naar énkel positieve gedachten hebben. Toch, meneer Aurelius?
• Er is slechts één weg naar geluk en dat is op te houden met je zorgen maken over dingen waar je geen invloed op hebt.
  Makkelijker gezegd dan gedaan, beste Epictetus (Romeins filosoof), maar het klopt (deels) wel. Wil je meer weten over het loslaten van zaken waar je geen vat op hebt? Kijk dan eens naar het thema piekeren.