Geen zelfvertrouwen zonder zelfwaardering. Er bestaan veel verschillende woorden om het over zelfvertrouwen te hebben, maar eigenlijk bestaat het uit twee onderdelen:

• Het vertrouwen dat je bepaalde dingen kan (bereiken), maar ook dat je kan omgaan met moeilijkheden.
• De waardering die je hebt voor jezelf en het beeld dat je van jezelf hebt: jij bent de moeite waard! Dit gaat niet alleen over gedachten (je zelfbeeld, wat zich al ontwikkelt in de kindertijd en door allerlei factoren kan worden beïnvloed), maar ook over gevoelens ten opzichte van jezelf (je kunt je bijvoorbeeld goed of slecht over jezelf voelen).

Mensen kunnen sterk verschillen op deze twee vlakken. Wanneer je meer zelfvertrouwen hebt, heb je vertrouwen in je eigen mogelijkheden en probeer je nieuwe dingen uit. Je accepteert zowel je sterkere als je zwakkere kanten en bent tevreden met wie je bent. Je laat je niet zo snel van de wijs brengen door wat anderen doen of zeggen, omdat je weet waar je voor staat. Wanneer je meer zelfvertrouwen hebt, geloof je dat het wel in orde komt. Dit betekent niet dat er nooit iets misgaat of dat je nooit iets vervelends meemaakt. Zelfvertrouwen sluit stress, angst, onzekerheid … niet uit! Ook al gaan dingen niet zoals verwacht, je blijft proberen of vertrouwt op een goede afloop.

Wanneer je minder of weinig zelfvertrouwen hebt, vind je het heel wat moeilijker om in je eigen kunnen te geloven. Je denkt vaak negatief over jezelf. Je zal soms minder inspanningen doen om bepaalde doelen te bereiken, omdat je denkt niet te zullen slagen. Ook zul je minder risico´s durven nemen. Je wil anders zijn dan de persoon die je nu bent (of je denkt anders te moeten zijn). Over het algemeen raak je eerder van slag door kritiek (of als iets een keer niet lukt) dan mensen met veel zelfvertrouwen. Doordat mensen met weinig zelfvertrouwen zichzelf vaak vergelijken met anderen, kunnen sociale media hun eigenwaarde verder doen dalen.

Pippi Langkous is hét schoolvoorbeeld van iemand met heel veel zelfvertrouwen: “Ik heb het nog nooit gedaan, maar ik denk dat ik het wel kan” is haar motto. Maar in het echte leven zullen mensen (zelfs degenen met veel zelfvertrouwen) meestal niet zo denken. Het vraagt soms ook wat oefening om aan je zelfvertrouwen te werken.

Sommige onderzoekers maken een onderscheid tussen zelfvertrouwen of zelfwaardering die voor lange tijd vastligt in mensen, terwijl je zelfvertrouwen in verschillende situaties ook kan verschillen. Je hoeft dus niet in elke situatie en op elk tijdstip evenveel vertrouwen te hebben in jezelf. Het is perfect normaal dat je je in bepaalde (nieuwe) situaties heel onzeker voelt.

Aangezien zelfvertrouwen kan veranderen, betekent dat dus ook dat je er zelf mee aan de slag kan! Dat neemt niet weg dat bepaalde gebeurtenissen en/of mensen (zoals jobverlies of een moeder die je steeds afwees) een behoorlijk negatieve impact kunnen hebben op ons zelfvertrouwen. Hierdoor kost het in sommige situaties meer moeite om meer zelfvertrouwen te ontwikkelen. Met de tools op deze website kun je een eerste stap(je) zetten.

Wanneer we aan mensen met veel zelfvertrouwen denken, stellen we ons al snel podiumbeesten of belangrijke zakenmensen voor die alles lijken te kunnen en overal goed in lijken te zijn. Ze hebben succes en kunnen mooie prestaties voorleggen.

Zulke mensen bestaan ongetwijfeld, maar schijn kan bedriegen. Soms schuilt er achter dit succes en achter deze prestaties ook heel wat onzekerheid. Zo zijn er mensen die hun zelfvertrouwen (grotendeels) uit hun prestaties halen. In situaties waarin ze willen/moeten presteren ontstaan gevoelens van angst en schaamte. Als alles goed gaat, voelen ze zich gelukkig. Maar wanneer iets mislukt, hebben ze het gevoel dat ze falen. Ze proberen daarom zo weinig mogelijk tot geen fouten te maken. Sommigen proberen steeds meer en steeds beter te presteren.

Wanneer deze mensen kritiek krijgen op wat ze doen, zien ze dit mogelijk als een persoonlijke aanval. Ze vinden het moeilijk om de opmerkingen over hoe ze functioneren in een bepaalde situatie (wat doe je?), los te zien van hun functioneren als persoon (wie ben je?). Met dit laatste is namelijk niets mis! Toch proberen ze kritiek zo veel mogelijk uit de weg te gaan.

Het is jammer om negatieve feedback uit de weg te gaan en fouten maken te vermijden. Ten eerste is dat niet haalbaar: alle mensen maken fouten (echt waar!) en dat is niet erg. Door het maken van fouten en het luisteren naar kritiek (en eventueel het aanpassen van je werkwijze) leer je heel wat bij en groei je als persoon. Dit kan je zelfvertrouwen juist versterken!

Jezelf de moeite waard vinden is een belangrijk aspect van zelfvertrouwen. Om jezelf meer te waarderen kun je werken aan je zelfcompassie.

Wat is dat, zelfcompassie? Kort gezegd komt het neer op lief en zorgzaam zijn voor jezelf in moeilijke omstandigheden. Het gaat dus over een warme houding ten opzichte van jezelf aannemen en jezelf aanvaarden. Meer specifiek bestaat deze vaardigheid (volgens de wetenschapper Neff) uit drie delen:

1. Wanneer je een liefdevolle houding aanneemt tegenover jezelf ben je aardig voor jezelf en veroordeel je jezelf niet wanneer je in een moeilijke situatie zit of fouten hebt gemaakt. Bijgevolg ervaar je minder gevoelens van schuld en schaamte.
2. Het gaat ook om het erkennen dat je niet perfect bent en dat je, net zoals alle mensen, fouten maakt. Dat is helemaal niet erg!
3. Ten slotte is het belangrijk om vervelende en lastige emoties niet weg te duwen of te negeren. Angst, boosheid … mogen er zijn. Maar laat jezelf er niet helemaal door meeslepen (zoals bij piekeren)! Hoewel je meeleeft met jezelf, betekent dit niet dat je medelijden met jezelf moet hebben.

Het fijne van lief zijn voor jezelf, is dat je jezelf niet hoeft te vergelijken met anderen. Je bent oké zoals je bent! Doordat je je veiliger voelt, zou je je emoties beter kunnen reguleren en beter om kunnen gaan met moeilijkheden. Ook zorgt een warme houding ten opzichte van jezelf voor meer rust wanneer je het moeilijk vindt om jezelf te vergeven.

Misschien komt deze vraag wat vreemd over. Vertrouwen hebben in jezelf (en een warme houding aannemen) zorgt voor heel wat voordelen en positieve uitkomsten op het vlak van (geestelijke) gezondheid (waarover later meer), dus waarom zou je je druk maken over het waarom? Toch heeft de wetenschap hier enkele ideeën over, die we je niet willen onthouden.

Het is namelijk opvallend dat:

1. mensen vaak op zoek zijn naar zo positief mogelijke informatie/berichten over zichzelf en dat
2. ze liever geen dingen aannemen die niet overeenkomen met hoe ze zichzelf als persoon zien.

Blijkbaar zijn wij erg begaan met het behouden van ons zelfbeeld. Maar waarom is dat zo?

Een oudere theorie zegt dat, toen mensen nog erg op apen leken, dominantie uitstralen belangrijk was om aantrekkelijk te zijn voor een partner en voor nageslacht te zorgen. Dominantie uitstralen kon volgens deze theorie door jezelf positief te beoordelen (en dus zelfvertrouwen te ontwikkelen).

Meer recente visies zeggen dat zelfvertrouwen of zelfwaardering belangrijk is om een gezond, gelukkig en productief leven te leiden, waarbij je veel positieve emoties ervaart. Ook zou je, wanneer je meer zelfvertrouwen hebt, op een `betere´ manier met moeilijkheden omgaan: je doet iets met je moeilijkheden, in plaats van ze te ontwijken.

De theorie van de onderzoekers Leary en Baumeister zegt dat zelfvertrouwen aangeeft hoe goed we het doen in sociale relaties en iets zegt over onze indruk van liefde en waardering van andere mensen. Hoe gezond, gelukkig … we ons voelen hangt namelijk voor een deel af van onze relaties met anderen. Mensen met veel zelfvertrouwen denken dat ze gewaardeerd worden door anderen, terwijl mensen met weinig zelfvertrouwen eerder denken dat ze `er niet bijhoren´. Afwijzing hangt samen met minder zelfvertrouwen. Daarom zul je, wanneer je weinig zelfvertrouwen hebt, meer moeite doen om je weer geliefd te voelen.

Een laatste theorie zegt dat zelfvertrouwen mensen helpt om niet aan hun eigen, onvermijdelijke dood te hoeven denken. Wanneer mensen meer zelfvertrouwen krijgen, zouden ze minder bang zijn voor de dood. Klinkt wat extreem, misschien … ?

Om je zelfwaardering en het vertrouwen in je vaardigheden te versterken, kun je verschillende dingen doen:

Oefening baart kunst.

Ook al denkt Pippi Langkous daar misschien anders over, je kan je zelfvertrouwen voor een bepaalde vaardigheid zeker vergroten door veel te oefenen. Wil je gitaar leren spelen of mutsen breien voor de lievelingsknuffel van je zoon of dochter? Hoe vaker je dit zal doen, hoe meer vertrouwen je krijgt in jezelf.

Beweeg regelmatig!

Bewegen kan voor afleiding zorgen. Je krijgt meer zelfvertrouwen van een activiteit die veel inspanning van je vraagt. Je wordt er gaandeweg beter in en krijgt het gevoel dat je dit kunt.

Vraag ondersteuning.

Iemand hebben die vertrouwen heeft in jou, doet ook je eigen zelfvertrouwen groeien. Daarnaast kan je volgens de psycholoog Bandura aan een ander vragen om iets voor te doen wat je moeilijk vindt. Door te zien hoe die andere persoon het aanpakt, krijg je ook meer vertrouwen dat je het zelf zal kunnen.

Onderneem actie, ondanks je angst.

Klopt je hart in je keel en heb je zweethanden bij het vooruitzicht een presentatie te moeten geven? Doe het toch! Vaak valt het beter mee dan je dacht en de angst zal uiteindelijk minder worden.

Zet in op je sterktes.

Wat zijn jouw sterke punten? Ben je behulpzaam, creatief of een harde werker? Door over je sterktes na te denken, ze op te schrijven (en ze uit te spreken) leg je de focus op wat je goed kunt. Daarna kun je er ook op inzetten. Zo waardeer je jezelf meer.

Leer je waarden kennen.

Weten waar je zelf voor staat en wat je belangrijk vindt, zorgt ervoor dat je hier op kan inzetten. Wanneer we dat doen zijn we meer tevreden met onszelf en telt de mening van anderen minder. Je maakt dan beslissingen op basis van wat jij belangrijk vindt. Je kan je waarden bijhouden in een dagboek door aan te geven welke dingen je belangrijk of minder belangrijk vond gedurende een dag.

Doe zaken voor jezelf en niet voor anderen.

Let op: dit is geen oproep tot egoïsme.
Wel eentje om die dingen te doen die jou goed doen in plaats van in te zetten op de verwachtingen van anderen. Cijfer jezelf niet weg! Het is onbegonnen werk om het iedereen naar de zin te maken en dat hoeft ook niet. Daarnaast zal je je zeer waarschijnlijk gelukkiger voelen als je dingen doet die voor jou belangrijk zijn, dan dat je dingen doet om jezelf te bewijzen.

Omring je met mensen en activiteiten die je energie geven.

Sta stil bij wie en wat jou energie geeft, en plan bewuster activiteiten en contacten die energie wegnemen.

Gebruik eens andere taal.

(En nee, je hoeft niet speciaal naar de Spaanse les.)
De manier waarop je over jezelf spreekt, bepaalt voor een groot stuk hoe je naar jezelf kijkt. Wanneer je bij een mislukking spreekt over `falen´, dan ben je op een bepaalde manier gefaald als persoon. Wanneer je echter spreekt over “het is me niet gelukt”, dan zegt het iets over de situatie, maar niet over jezelf en hoe goed of slecht je bent. Een fout zie je dan als iets om van te leren.

Relativeer en zet sterke tegenover minder sterke kenmerken.

Als je bijvoorbeeld denkt dat je een saai persoon bent omdat je veel studeert, kun je daar tegenover zetten dat je bij perioden veel studeert (en dan niet erg bereikbaar bent voor anderen), maar dat dit je wel helpt om de leerstof goed te begrijpen en te slagen op examens. Overigens wil dit nog niet zeggen dat je een `saai´ persoon bent. Misschien heb je daarnaast wel enorm veel humor …

Accepteer complimenten.

Leer positiever te denken en laat complimenten echt binnenkomen. Zo stel je je zelfbeeld bij. Jij mag er écht zijn!

Wees mild voor jezelf.

Niet te streng en kritisch zijn voor jezelf, eerlijk zijn, je fouten toegeven en jezelf daarna vergeven ... Dat gaat allemaal samen met meer zelfrespect en liefde voor jezelf. Probeer daarnaast te bedenken wat je tegen een goede vriend(in) zou zeggen als hij/zij in dezelfde situatie zou zitten als jij. Zou je hem/haar veroordelen?

Doe aan meditatie of mindfulness.

Bepaalde meditatievormen leren je om liefdevol om te gaan met jezelf en mindfulness kan voor meer zelfwaardering zorgen. Door hier vaker mee te oefenen versterk je het effect. Daarnaast draagt het toelaten van emoties, zonder je erin te verliezen, bij aan meer zelfliefde.

Het is een hele boterham, en je zult je misschien niet bij elke tip even goed voelen. Maar dat is niet erg; doe wat voor jou goed voelt, wat voor jou werkt. Wees je ervan bewust dat het niet altijd zal lukken om jezelf meer te waarderen en dat automatische, negatieve gedachten op de loer liggen. Hoe meer je hiermee oefent, hoe makkelijker het zal gaan.

Wie wil er nu niet meer zelfvertrouwen? Hoewel Pippi Langkous er veel van heeft, zouden andere mensen hun zelfvertrouwen graag wat versterken.

Vertrouwen hebben in jezelf en jezelf waarderen heeft namelijk een aantal voordelen:

• Wanneer je meer zelfvertrouwen hebt, heb je vaak meer vrienden en ben je meer tevreden met je relaties. Waar zij vertrouwen hebben in anderen, zien mensen met weinig zelfvertrouwen anderen soms als een bedreiging en vinden ze het eng om contacten te leggen of relaties te ontwikkelen. Wanneer je liefdevol bent naar jezelf toe, heb je ook betere/sterkere relaties met anderen.
• Wanneer je meer zelfvertrouwen hebt en een liefdevolle houding ten opzichte van jezelf aanneemt, ben je vaak meer optimistisch, spontaan en nieuwsgierig.
• Je blijft doorzetten om je doel te bereiken, zelfs al zijn er hindernissen.
• Je voelt je meer ontspannen wanneer je niet meer zo sterk focust op dingen die vroeger heel belangrijk of bedreigend leken.
• Vertrouwen hebben in jezelf zorgt voor minder angst en een laag zelfbeeld hangt samen met een grotere kans op angsten of depressie. Een warme houding aannemen ten opzichte van jezelf lijkt samen te gaan met een kleinere kans op allerlei psychische problemen.
• Meer vertrouwen in jezelf kan ook bijdragen aan betere prestaties (bv. meer succes op school, op het werk …).
• Meer zelfwaardering hangt samen met een beter herstel van bepaalde ziektes en ook met minder alcoholgebruik. Mensen met meer zelfwaardering zullen minder snel middelen gebruiken om zich zelfzeker te voelen (zoals alcohol of bepaalde drugs).
• …

Hoewel zelfvertrouwen veel voordelen lijkt te hebben, kan te veel zelfvertrouwen ook negatief uitpakken: mensen met heel veel zelfvertrouwen denken soms dat ze beter zijn dan anderen. Ze hebben een vertekend beeld van hun eigen waarde en de waarde van andere mensen. Anderen zien je hierdoor als arrogant, wat je relaties niet altijd ten goede komt. Daarnaast bestaat er ook onderzoek dat zegt dat zelfvertrouwen dan weer negatief kan zijn voor prestaties en mogelijk tot meer drinkgedrag leidt. Maar: over het algemeen kunnen we wel zeggen dat er meer voordelen dan nadelen zijn van zelfvertrouwen en het aannemen van een liefdevolle houding ten opzichte van jezelf.