Jobverlies & werkloosheid

Een job zorgt er in de eerste plaats voor dat je een inkomen hebt waarmee je kan voorzien in je eerste levensbehoeften (bv. voedsel, kleding) en waardoor je je rekeningen kunt betalen. Maar er is veel meer ...

Want een job zorgt ook voor:

• structuur doorheen de dag;
• sociale contacten met mensen (buiten de eigen familie of vrienden);
• een doel om dagelijks voor op te staan (geeft zin aan het leven; zie ook onze pagina over zingeving)
• een idee over wie je bent (je identiteit) en status;
• activiteiten doorheen de dag;
• afwisseling;
• het kunnen inzetten van je kwaliteiten/vaardigheden en jezelf ontwikkelen;
• ...

Wanneer je je job verliest, val je dus niet alleen zonder inkomen, maar kan dat ook leiden tot gevoelens van schaamte en machteloosheid (“Andere mensen denken waarschijnlijk dat ik mijn werk niet goed deed”), verlies van zelfvertrouwen (“Ik ben niet bekwaam voor deze job”), een lager gevoel van eigenwaarde (“Ik ben niets waard”) … Werkloosheid kan daarnaast ook samen gaan met (een toename van) verschillende geestelijke gezondheidsklachten, zoals angstklachten, stress, piekeren en depressieve klachten. Een aantal lichamelijke klachten (met een psychische oorzaak) komen meer voor. Als een ontslag onverwacht is, kan jobverlies voor sommige mensen zelfs traumatiserend zijn.

Daarnaast kan werkloosheid een negatieve invloed hebben binnen je gezin, zowel op financieel vlak als op het vlak van relaties.

Toch hoeft jobverlies niet altijd enkel negatief te zijn. Als je een job had die je eigenlijk niet zo leuk vond, ben je misschien opgelucht dat je daar niet meer hoeft te werken. Ook kan een periode van werkloosheid een goede tijd zijn om te bedenken wat je nu echt wil met betrekking tot werk. Misschien wil je wel een bepaalde studie of cursus gaan volgen of (nieuwe) hobby´s ontwikkelen? Dit moet natuurlijk wel binnen jouw (financiële) mogelijkheden liggen.

Met de tools op deze website kan je zelf al aan de slag gaan. Je vindt hier meer informatie, tips en oefeningen om inspiratie uit te halen en te leren omgaan met je jobverlies.

Zoals reeds aangegeven heeft werkloosheid verschillende negatieve gevolgen voor onze (geestelijke) gezondheid. Volgens de psycholoog Marie Jahoda zijn structuur doorheen de dag, sociale contacten en zingeving gelinkt aan belangrijke basisbehoeften van mensen, en deze vallen net weg wanneer je werkloos wordt. Een bore-out, waarbij je je lusteloos voelt, ligt op de loer (lees meer over bore-out op onze pagina over burn-out). Sommige studies tonen aan dat mensen bereid zijn minder loon te krijgen in ruil voor een meer zinvolle job. Maar soms is het belangrijker om een job te hébben, of deze nu boeiend of zinvol is of niet. Want je wil je geen zorgen maken of je je rekeningen straks nog wel kan betalen …

Werkloosheid zorgt voor veel (werk)onzekerheid. Hoe meer onzekerheid, hoe groter de negatieve invloed op je mentale welbevinden (lagere eigenwaarde, minder tevreden zijn met je leven …). Ook is het moeilijker om met stressvolle gebeurtenissen om te gaan als je bezorgd bent over jouw financiële situatie.

Een andere reden voor het verlies van je gevoel van identiteit en eigenwaarde bij jobverlies is het belang van werk in ons leven. Tegenwoordig lijkt een groot deel van onze identiteit af te hangen van wat we doen: je bént je werk. Als je je job verliest, is er een leegte en is het moeilijk om antwoord te geven op de vraag: “Wie ben ik?”.

Aangezien werk zo'n belangrijke plaats inneemt in ons leven, kan het verlies ervan zorgen voor een gevoel van machteloosheid. Je hebt geen controle meer over de situatie en kunt deze niet meer `matchen´ met jouw doelen, met wat jij wilt bereiken. Misschien had je wel plannen in/met je job, die dan ook verloren gaan. Dat kan een grote impact op jou hebben.

Gelukkig zijn mensen niet alleen maar passieve wezens die (de negatieve gevolgen van) jobverlies zomaar op zich laten afkomen. Door anders te denken over, of om te gaan met jobverlies, kan je je al een stuk beter voelen. Positief blijven en denken over de toekomst (hoe moeilijk dat ook is) en regelmatig ontspannen helpt je om veerkrachtig te zijn.

Voor de meeste mensen is het niet fijn om hun job te verliezen en/of (lang) werkloos te zijn. Wanneer je je job verliest, bespreek je dit misschien het liefst als eerste met je partner, of een goede vriend of familielid. Je zorgen delen, kan zeker een meerwaarde zijn! Toch kan dat misschien niet altijd.

We bespreken hierna wat je nog kan doen om met je werkloosheid om te gaan. Ook geven we (kort) wat tips om de kans op een nieuwe job te verhogen. We erkennen dat werkloosheid een flinke daling van je inkomen tot gevolg kan hebben. Misschien kan het jou wat rust geven als je weet dat je een (werkloosheids)uitkering kan krijgen. Als je hier geen recht op hebt, kan je eens bij het OCMW langsgaan om te vragen of je recht hebt op een leefloon.

Wat kan je verder doen:

1. Zorg voor een nieuwe structuur.

Omdat de structuur wegvalt als je je job verliest, zorg je best zelf voor een nieuwe structuur. Probeer elke dag ongeveer op hetzelfde uur op te staan en om hetzelfde uur te gaan slapen. Zorg er ook voor dat je op een bepaald tijdstip tijd neemt voor een (gezonde) lunch. Plan, naast het solliciteren, zeker leuke dingen in die je energie geven.

2. Blijf sociale contacten onderhouden.

Wanneer je je job verliest, raak je ook een aantal sociale contacten met collega´s kwijt. Voorkom eenzaamheid door regelmatig af te spreken met kennissen, vrienden en/of je oude collega´s. Misschien kunnen jullie afspreken om samen te lunchen?

Daarnaast kunnen je collega´s je misschien tips geven over openstaande vacatures of jobbeurzen die je kan bezoeken. Door contacten te blijven onderhouden met mensen die werken, krijg je misschien net die informatie mee die jou een voordeel geeft bij het solliciteren naar een nieuwe job.

Om nieuwe contacten op te doen en onder de mensen te zijn kan je ook vrijwilligerswerk doen. Wil je buddy zijn voor iemand of werk je liever in het groen? Er zijn misschien meer mogelijkheden dan je denkt ...

3. Denk anders: “Werkloosheid is een kans en een veel voorkomende ervaring”.

Jobverlies is niet leuk en kan een heleboel negatieve gedachten en emoties met zich meebrengen. Toch kun je proberen om werkloosheid ook als iets `positiefs´ te zien: zie het als een kans om je in andere dingen te verdiepen of om na te gaan wat je nu echt wilt in je leven. Werk is niet altijd nodig om je goed te voelen.

Ook kan het je helpen om met het jobverlies om te gaan als je je bedenkt dat werkloosheid iets heel normaals is gedurende je werkende leven: heel veel mensen maken een periode van werkloosheid door tijdens hun leven. Het betekent niet dat wanneer je nu werkloos bent, je dit voor altijd zult blijven. Besef dat je niet alleen bent.

Het kan helpen om op zoek te gaan naar mensen (in je buurt) die hetzelfde meemaken of meegemaakt hebben. Maak het bespreekbaar en je zult zien dat er mensen zijn die met dezelfde zaken worstelen als jij. Daar kan je veel steun uit halen.

4. Wees aardig voor jezelf.

Het zal tijd kosten om gevoelens die bij je jobverlies komen kijken (verdriet, boosheid, angst …) te accepteren en ermee om te leren gaan. Wees je hiervan bewust en gun jezelf die tijd. Sta jezelf toe om leuke dingen te doen, naast het solliciteren. Als je lang solliciteert en er komen weinig reacties of veel afwijzingen, kan dat zeer frustrerend zijn.

Dit kan je zelfvertrouwen behoorlijk onderuithalen. Beperk daarom de dagelijkse tijd die je aan solliciteren besteedt. Doe dingen waar je je talenten kunt inzetten (thuis of in je buurt, op de school van je kinderen …). En neem regelmatig eens een dagje en in het weekend helemaal vrij.

5. Denk na over wat je écht wil en kan in je leven.

Een periode van werkloosheid kan een goede tijd zijn om stil te staan bij wat je nu echt wil (bereiken) in je leven. Misschien kom je er wel achter dat je een heel andere richting uit wil met betrekking tot werk, wil je iets nieuws bijleren of een nieuwe hobby beginnen … Ook zorgen deze zaken ervoor dat je iets hebt om ‘s ochtends voor op te staan, dat je (opnieuw) een doel hebt.

Daarnaast is het belangrijk dat je een goed zicht hebt op je sterktes en talenten. Hoe wanhopig je ook bent, solliciteer niet voor de eerste de beste functie die je misschien echt niet ligt (de kans is niet zo groot dat je geselecteerd wordt en je moet wederom een afwijzing verwerken).

6. Vergroot je kennis en verbeter je vaardigheden.

Door een nieuwe opleiding, training of cursus te volgen (als dat binnen je mogelijkheden ligt) leer je dingen bij en verbeter je je vaardigheden. Dat kan van pas komen als deze kennis en vaardigheden net bij een nieuwe (droom)job gevraagd worden. Door het volgen van een opleiding of training heb je bovendien wat afwisseling doorheen de week en leer je misschien nieuwe mensen kennen.

7. Vergroot je zelfvertrouwen en veerkracht.

Je job verliezen kan nadelig zijn voor je zelfvertrouwen. Zo´n stressvolle gebeurtenis stelt je veerkracht flink op de proef. Je aanpassen aan een nieuwe situatie van werkloosheid is niet altijd gemakkelijk. Het volgen van een sollicitatietraining en/of sollicitatiebegeleiding kan je helpen om meer vertrouwen te hebben tijdens het solliciteren. Hoe moeilijk het ook is, het focussen op je sterktes en positief blijven denken is erg belangrijk voor je zelfvertrouwen!

Een oefening die je kan helpen om je veerkracht te vergroten is een half uurtje schrijven over je diepste gevoelens en gedachten met betrekking tot het verlies van je job (voor een paar dagen). Andere oefeningen om je veerkracht te vergroten vind je op onze pagina rond veerkracht.

Hoewel je er soms voor kiest om je job te verlaten is jobverlies meestal niet vrijwillig. Het kan zijn dat je ontslagen bent, dat het bedrijf moest reorganiseren, dat het failliet is gegaan...

Je kan het ongewild verliezen van een job vergelijken met andere verlieservaringen, zoals de dood van een geliefde. In beide gevallen kan de gebeurtenis een langdurige en grote impact op je leven hebben. Je verliest namelijk niet alleen sociale contacten, maar je moet ook opnieuw nadenken over wie je bent en wat je doet. Je moet opnieuw nadenken over je identiteit. Deze aanpassingen zijn moeilijk.

Je aanpassen aan een (tijdelijke) situatie zonder job kan een periode van rouw betekenen (zie ook onze pagina over verlies en rouw. Dit kan verschillende vormen aannemen: moeite hebben om het jobverlies te accepteren, terug naar je job verlangen, je bitter voelen of juist bijna geen gevoel meer hebben ... Het zijn allemaal gevoelens die erbij kunnen horen.

Natuurlijk is een rouwproces voor iedereen anders. Hoe je met jobverlies omgaat ligt ook aan de manier waarop je je job bent verloren. Wanneer je het moeilijk blijft hebben om het jobverlies te accepteren, je blijft nadenken over je jobverlies en hierdoor lijden en moeilijkheden met functioneren ontstaan, kan het goed zijn om hulp te vragen bij je rouwproces.

Je bent wie je bent doordat je meerdere ‘sociale rollen’ opneemt in je leven: je bent partner of broer/zus van iemand, je bent ouder van je kinderen, je bent vriend(in) of buur. En wanneer je een job hebt, ben je ook ‘werknemer’ of ‘zelfstandige’. Wanneer je werkloos wordt, verlies je deze laatste rol en ook de status van werkende. Dit kan een grote impact hebben op je eigenwaarde en zelfvertrouwen. Werk neemt namelijk een belangrijke plaats in onze samenleving in.

Daar komt nog bij dat er veel negatieve meningen bestaan over mensen die niet (meer) werken en dus niet bijdragen aan de maatschappij. Zo wordt er soms door werkgevers gedacht dat mensen die (al lang) werkloos zijn minder gemotiveerd zijn of competent zijn, of dat ze al door andere werkgevers afgewezen zijn.

Dat leidt tot discriminatie van mensen die werkloos zijn en zorgt er soms voor dat ze in een vicieuze cirkel terechtkomen. Maar ook mensen die nog maar kort werkloos zijn, worden minder vaak teruggebeld voor een sollicitatiegesprek, ook al hebben ze dezelfde kwaliteiten als sollicitanten die wel een job hebben.

Natuurlijk zijn deze gedachten en meningen over mensen die werkloos zijn meestal niet terecht! Onderzoek laat ook zien dat mensen die zich erg bewust zijn van de negatieve meningen van anderen juist extra hun best doen om een nieuwe job te vinden.

Daarnaast zijn zulke vooroordelen gevaarlijk voor je denkprocessen: als je als werkloze denkt dat ze waar zijn en je ernaar gaat gedragen, heeft dit een negatieve impact op je zelfbeeld.

Wat kan je nu doen wanneer je werkloos bent en een nieuwe job zoekt:

• Solliciteren is goed, maar spreek met jezelf af hoeveel tijd je hier per dag aan gaat besteden. Want je hebt het eindresultaat (een nieuwe job) niet in de hand. De kans is klein dat je een job vindt na de eerste de beste sollicitatie. Door afwijzingen wordt jouw gevoel van machteloosheid versterkt. En dat is niet wat je wil bereiken ...
• Benadruk het aantal jaren ervaring dat je hebt wanneer dit belangrijk is voor de functie. Hierdoor vallen periodes van werkloosheid minder op.
• Als dit niet lukt, kun je misschien tijdens het gesprek vermelden waarom je werkloos bent geworden. Onderzoek laat zien dat mensen positiever tegen periodes van werkloosheid aankijken als je er zelf niets aan kon doen.
• Benadruk je motivatie om juist bij dit bedrijf/in deze functie aan de slag te gaan.
• En misschien nog wel het belangrijkste: maak jezelf geen verwijten! Je kunt niets meer doen aan het jobverlies. Maar als je negatief over jezelf blijft denken, verklein je wel je zelfvertrouwen.

Dat discriminatie voorkomt wil trouwens niet zeggen dat je het zomaar hoeft te accepteren. Dit is namelijk verboden bij wet. Wil je meer weten over discriminatie of heb je het gevoel dat je gediscrimineerd wordt? Dan kan je terecht bij Unia.