Verlies hoort bij het leven

Verlies gaat samen met veel negatieve gevoelens zoals verdriet, angst en boosheid. Ook schuldgevoelens, machteloosheid en gevoelens van ontkenning en onveiligheid komen veel voor. Het is normaal dat je een heleboel onbekende en onduidelijke gevoelens ervaart als je iemand of iets verliest. Zeker als dat plots en onverwacht was, gebeurt er veel tegelijk en gaat alles heel snel. Je verliest je houvast en hebt het gevoel geen controle over de situatie te hebben.

Rouw is de reactie van mensen op verlies. Mensen rouwen om een verlies te verwerken en het een plaats te geven in hun leven. Je hebt een rouwperiode nodig om je aan te passen aan de nieuwe situatie. Het woord ‘rouw’ wordt bijna altijd automatisch gelinkt aan de dood van een dierbare. Maar er zijn veel verschillende verlies-gebeurtenissen die een rouwproces in gang kunnen zetten. Het verlies van een partner na een echtscheiding, van een job na ontslag, van je jeugd als je ouder wordt, van je gezondheid bij ziekte, van je huis bij een verhuis … Bij al die momenten rouwen mensen om wat er niet meer is.

Gelukkig sta je er niet alleen voor! Samen rouwen met de mensen die het dichtst bij je staan kan al veel steun geven. Afscheidsrituelen maken en positieve herinneringen ophalen zijn bijvoorbeeld belangrijke manieren om jouw rouwproces draagbaar te maken. Bovenstaande tools zullen jou hierbij helpen.

Iedereen doorloopt een rouwproces op een andere manier. Iedereen gebruikt er zijn eigen woorden voor, heeft andere noden en beschikt over zijn eigen hulpmiddeltjes. Vandaar dat je je niet bij iedere tool aangesproken zult voelen. Dat is natuurlijk oké.
Bekijk wat jij nodig hebt en wat jou kan helpen.

Het komt erop neer dat je in een rouwproces zowel met de pijn van het verlies moet omgaan als je moet aanpassen aan een leven zonder ... Sommigen focussen te veel op de pijn en de emoties die het verlies met zich meebrengt en vergeten verder te gaan met hun leven. Anderen focussen zich op een herstel en gaan zich zodanig organiseren zonder wat of wie ze verloren hebben, dat ze geen pijn meer toelaten. Om verder te kunnen in je leven dat nu getekend is door verlies, is het belangrijk aan beide opdrachten te werken.

Om je te helpen met deze zware en moeilijke opdrachten, verwijzen verschillende rouwexperten (Manu Keirse en de Amerikaan William Worden) naar vier fases in het rouwproces. Ze benoemen de rouwfases als taken omdat het rouwproces eigenlijk de vorm aanneemt van een rouwarbeid. Het is iets waar je actief aan kan werken en niet enkel moet ondergaan.

1. De eerste rouwtaak is het verlies onder ogen zien.

Als je een dierbare verliest, is het normaal dat je in het begin nog een bord voor hem of haar op tafel zet. Of dat je denkt dat hij of zij thuiskomt als je de deur hoort opengaan ... Mensen duwen de werkelijkheid vaak weg. Het onder ogen komen van die werkelijkheid gaat bij velen makkelijker wanneer ze afscheid hebben kunnen nemen van het stoffelijke overschot van een dierbare. Begrijpen wat er precies is gebeurd (wat, wanneer, waar, hoe), helpt hierbij ook.

2. De tweede rouwtaak is het verlies en de pijn ervaren.

In deze fase komt de pijn naar buiten via je lichaam. Je ervaart verdriet, kan je moeilijk concentreren, voelt boosheid en agressie, schuld en schaamte. Je hele lichaam rouwt mee. Dat uit zich bijvoorbeeld in slecht slapen, geen eetlust hebben, een krop in je keel voelen … Allemaal normale verschijnselen van zo’n rouwarbeid. Daarnaast wisselen verschillende gevoelens elkaar af: verdriet, angst om nog meer mensen te verliezen, kwaadheid over wat gebeurd is … Of soms voel je juist niets, of voel je je eenzaam, verwijt je jezelf, voel je je niet begrepen in je rouwen …

3. De derde rouwtaak is het zich aanpassen aan het leven zonder dierbare of iets dat je verloren hebt.

Wanneer de pijn minder hevig wordt, kan je een leven opbouwen zonder je dierbare of wat je verloren hebt. Je pikt de draad terug op en leert verder leven met het gemis. Daarbij moet je je ook aanpassen aan een toekomst die er anders zal uitzien.

4. De vierde rouwtaak is het bewaren van herinneringen en opnieuw gaan houden van het leven.

In de vierde fase kijk je vaker terug op de fijne herinneringen en kan je weer met wat vreugde leven. Je leert opnieuw genieten en bewaart je herinneringen.

Goed om te weten: de verschillende taken moeten niet op elkaar volgen. Misschien ga je van de tweede taak meteen naar de vierde, of van de derde terug naar de eerste. Het is een persoonlijk proces en de verschillende taken zijn niet voor iedereen even intensief. De tijd die iemand neemt voor een taak verschilt van persoon tot persoon.

Bovenstaande opdrachten en taken zijn vaak uitputtend en vermoeiend en vergen veel energie. En die energie is er niet altijd bij een verlies.

Naast de tools en oefeningen op deze website geven we hier ook enkele interessante tips om de 4 rouwtaken vorm te geven.

• Praten over verlies is enorm belangrijk om je emoties en pijn te verlichten. Dat kan met je familie of vrienden, maar ook praten met mensen buiten je cirkel biedt veel steun. Bekijk zeker eens de sites waarnaar hierboven verwezen wordt bij “Steun of hulp nodig?”
• Om de gestorven persoon of het verlies te herdenken en je verbonden te blijven voelen kan je jouw persoonlijke ritueel ontwikkelen.
  • Hou bijvoorbeeld iets tastbaars bij, zoals foto’s of een herinneringendoos en brand daarbij een kaarsje, ga een bloemetje leggen op het graf ...
  • Maak een plekje waar je je kan terugtrekken als je aan die persoon wil denken. Plant er bijvoorbeeld een boom ter nagedachtenis en zie de persoon in die boom elk seizoen verder leven.
  • Zet een zeker moment van de dag vast om aan de persoon te denken. Luister dan bijvoorbeeld naar zijn of haar favoriete muziek.
• Het helpt sommigen om een gesprekje in gedachten met de persoon aan te gaan.
• Daarnaast kan je je leven terug vormgeven of je gevoelens uiten door creatief bezig te zijn met bv. muziek maken, rappen, schilderen, schrijven, pottenbakken … Ook het opzoeken van films, boeken, gedichten kan troost bieden.
• Lichaamsbeweging kan wonderen doen! Beoefen je favoriete sport, ga wandelen of kijk of er een toffe sportclub is in de buurt.
• De natuur biedt ook troost: kom buiten!
• Je kan jezelf actief engageren, ga bv. werken als vrijwilliger bij een organisatie die aansluit bij het verlies van je dierbare. Zo steunen velen het kankerfonds, worden ze buddy van een verkeersslachtoffer, gaan ze op zoek naar bloeddonoren enz.

We zijn als mensen sociale wezens. We zien niet graag iemand anders pijn hebben. Het is dus van belang om te kunnen duidelijk maken aan anderen dat niemand alleen staat met zijn of haar verlies.

Hoe doe je dat? Hoe toon je dat je er voor hen bent, al dan niet van op afstand?

Het allerbelangrijkste: laat mensen hun verhaal doen en erken hun verdriet en wat of wie ze missen. Dat doe je door te luisteren. “Vertel eens, wie was jouw moeder, welke herinneringen heb je aan je man?”. Luisteren doe je niet door allerlei goedbedoelde adviezen te geven zoals “ga vooruit met je leven”, zoveel mogelijk afleiding te bieden, of zoveel mogelijk antwoorden te vinden. Luister aandachtig als je iemand wilt troosten. Mensen willen gezien worden in hun verdriet.

Velen denken dat ze niet weten hoe ze moeten troosten en voelen dat ze iets moeten doen. Maar het allereerste wat je moet doen, is luisteren en blijven luisteren naar het verhaal van mensen. En niet afhaken als mensen zeggen dat alles goed gaat. Toon je nabijheid door enkele maanden later nog eens langs te komen en te vragen hoe het gaat, door af en toe een berichtje of kaartje te sturen, door regelmatig te bellen ... En blijf ook voor een koffietje en een wandeling. Zelfs als mensen zeggen dat het goed gaat. Toon dat je er bent voor de ander door te luisteren en/of samen een activiteit te doen.

Specifiek kan (je):

• Symbolisch warmte tonen. Stuur berichtjes, laat de ander weten dat je aan hem of haar denkt met een brief of telefoontje, breng soep om te tonen dat die persoon er niet alleen voorstaat, ga langs voor een babbel, bied troost aan op een originele manier ...
• Een online platform aanmaken waar mensen die de overleden persoon kenden elkaar wel kunnen zien en horen. Zo kunnen ze hun emoties ergens kwijt. Ook kunnen ze er herinneringen ophalen.
• Samen stil zijn.

→ Blijf elkaar opzoeken!

→ Blijf luisteren!

→ Pak elkaar eens extra goed vast!

De meeste mensen gaan uiteindelijk verder met hun leven, ook al nemen ze de rouw overal met zich mee. Manu Keirse beschrijft rouw als een schaduw: “Het achtervolgt je, soms zie je hem niet meer en plots staat hij opnieuw voor je …” Het is dus niet abnormaal dat je na jaren nog verdriet en gemis voelt. Al merk je doorheen de tijd dat het gemis en de pijn minder vaak en intens aanwezig zijn en dat je plaats kan maken voor het verdere leven en de mooie herinneringen ...